Afwegingsinstrument Ruimtevragers
Bij elke ingreep in de openbare ruimte is het van belang om rekening te houden met de doelen in de openbare ruimte die we willen dienen. Tegelijkertijd speelt niet overal in de stad hetzelfde probleem. Per gebied is op bijgaande kaart aangegeven welke aandachtspunten er spelen. Dit helpt bij het maken van de keuzes. Ook kan de checklist ruimtevragers helpen bij het inzichtelijk maken van de specifieke doelen per project, gebied of plan. Hierbij worden de afwegingsprincipes gevolgd: het combineren van functies gaat boven enkelvoudige functies, de gebiedskenmerken staan centraal en afwentelen moet worden voorkomen. Ook kunnen stakeholders worden gevraagd mee te denken over de ambities in de openbare ruimte. De checklist ruimtevragers is hiervoor laagdrempelig in te zetten. Als toekomstige gebruikers in een vroeg stadium wordt gevraagd kunnen de wensen nog een plek krijgen in het ontwerp.
Afwegingsprincipes
Vanwege verdichting en drukte boven- en ondergronds neemt ook het aantal afwegingsvraagstukken toe. Geven we voorrang aan bomen of ondergrondse kabels en leidingen? Welke voorzieningen zijn noodzakelijk om te zorgen voor een prettige leefomgeving? Hoe verhoudt de wens voor speelvoorzieningen zich tot de wens voor parkeerplekken? Wat zijn de verschillen tussen de verschillende gebieden en hoe kunnen we zorgen voor differentiatie zonder voorbij te gaan aan bestaande normen?
Dit betekent dat bij de afwegingen eerst wordt gekeken of er ruimtevragers zijn die meerdere doelen dienen die kunnen worden gefaciliteerd of verbeterd. Te denken valt aan rustpunten die zowel ontmoeting als gezondheid faciliteren of een grasveld dat spelen stimuleert en de effecten van hevige regenval tempert. Bij de afwegingen speelt uiteraard de omgeving een belangrijke rol. Niet in elke wijk is de behoefte aan groen of fietsparkeren even groot. En de context bepaalt ook welke maatregelen wel of niet toepasbaar zijn.
Instrument Ruimtevragers
Dit instrument is voor iedereen die met een project in de openbare project in aanraking komt. Het is ontwikkeld door de gemeente Den Haag en biedt een handvat om snel in kaart te brengen welke functies en elementen prioriteit moet krijgen, en dus moeten worden opgenomen in het ontwerp. Denk aan concrete zaken als voorzieningen voor parkeren, afval, groen, bomen en klimaatadaptatie Dit doen we door alles te inventariseren en dan op volgorde van urgentie te plaatsen. Zodra de doelen van een project helder zijn, kun je met dit instrument aan de slag. Ruimtevragers zet je in tijdens gesprekken over prioritering met collega’s en belanghebbenden. Het instrument brengt in beeld wat belangrijk en minder belangrijk is. Het ordent en visualiseert het gesprek en maakt inzichtelijk waar mogelijk discussies ontstaan.
Voor welke projecten is het met name geschikt?
Het instrument Ruimtevragers is op diverse schaalniveaus toepasbaar. Het is vooral geschikt voor zowel afgebakende omgevingen, projecten en op gebiedsniveau, waarbij veel belangen samenkomen. Het is niet geschikt voor vervangingsopgaven. Vooral bij projecten waarbij de verwachting is dat niet alles in functies en elementen gaat passen, zullen keuzes en dus ook prioriteiten moeten worden bepaald.
Wanneer inzetten?
Het instrument kan zowel intern (ambtelijk) als extern (participatie) worden toegepast. Om het instrument intern goed toe te kunnen passen, is het moment in de planfase van belang: bij de initiatieffase, niet als laatste stap vlak voor de besluitvorming VO.
Resultaat
Het resultaat is dat de prioriteiten (1) zijn afgestemd, (2) op transparante wijze zijn gemaakt en vastgelegd én (3) dat voor dit onderdeel op een goede manier invulling is gegeven aan participatie. Processen komen sneller tot besluitvorming, omdat voorkomen wordt dat discussies te laat plaatsvinden. Het uiteindelijke resultaat - een beargumenteerd en afgestemd afwegingskader - is geen blauwdruk voor het ontwerp en heeft beperkte betekenis. Wel kan het dienen als onderbouwing van keuzes die zijn gemaakt.
Het resultaat, in geprioriteerde functies en elementen, wordt gebruikt om tot concrete ontwerpuitgangspunten te komen en verwerkt in een Programma van Eisen (PvE) of Nota van Uitgangspunten (NvU).
Hoe werkt het?
In het overzicht zie je een aantal ‘ruimtevragers’. Dit zijn alle ruimtelijk functionele zaken die een plek kunnen krijgen in de openbare ruimte. De ruimtevragers zijn gekoppeld aan beleidsdoelen. Sommige ruimtevragers, zoals water kunnen gekoppeld worden aan meerdere doelen. Je kunt - als iteratief proces - het volgende stappenplan aanhouden:
- Bepaal of er ruimtevragers ontbreken
Zo ja, voeg die toe. - Geef aan op welke plek in de rangorde deze ruimtevrager staat
Dit kan individueel of in groepsverband worden uitgevoerd. Een lage prioriteit hoeft niet te betekenen dat een ruimtevrager onbelangrijk is, maar geeft aan dat het in dit project niet bovenaan het opgavenlijstje staat. De kracht is dat aan het einde van de sessie een gezamenlijk gevoel van prioriteiten is ontstaan. Zorg dat de juiste mensen aan tafel zitten. - Bekijk het resultaat
Klopt de uitkomst met de verwachting vooraf? Zijn er ruimtevragers bij die kunnen worden verwijderd of kan hiervoor minder ruimte worden ingepland? - Check
Is rekening gehouden met alle eisen en wensen? Met de ondergrondse situatie? Wordt uitgegaan van het principe Groen, tenzij…? - Check
Levert de uitkomst het vertrouwen op dat zal worden voldaan aan de behoeften van gebruikers op gebied van gezondheid, ontmoeting, economisch functioneren, veiligheid en bereikbaarheid? - Iteratief
Herhaal dit stappenplan met gebruikers en belanghebbenden.
Vergeet niet om goed verslag te leggen. Veel succes!