Zo gebruik je het Handboek Openbare Ruimte (HOR)

Het HOR is voor iedereen die werkt aan initiatieven of projecten in de openbare ruimte - van burgerinitiatief tot een groot vastgoedproject waarbij ook openbare ruimte wordt (her)ontwikkeld. Dit houdt in dat onder meer projectmanagers, ontwerpers, beheerders, ontwikkelaars, aannemers, initiatiefnemers en ambtenaren gebruikmaken van het HOR.

Met het oog op de verschillende gebruikers bestaat het HOR uit twee primaire delen, die zelfstandig naast elkaar kunnen worden gebruikt:

1. Planproces
   

   De checklist per planfase: het HOR biedt per planfase - van de initiatiefase, de ontwerpfases, tot en met de uitvoering en het uiteindelijke beheer - een praktisch hanteerbare checklist. Hierin zijn alle richtlijnen opgesomd. De checklist beperkt zich voor het overzicht bewust tot de zogeheten ‘wat-vragen’.



2. Inhoud
   

   (per onderdeel van de openbare ruimte: de feitelijke inhoud van het HOR wordt gevormd door een uitgebreide set aan richtlijnen. De richtlijnen van het HOR zijn gecategoriseerd naar zeven fysieke onderdelen van de openbare ruimte (zie onderstaande schema). Elke richtlijn volgt de structuur van het ‘wat, waarom en hoe’.

Aandachtspunten richtlijnen

In het HOR wordt uitgelegd wat de zorg- en aandachtspunten van de gemeente Den Haag zijn en wordt gemotiveerd waarom in diverse opgaven voor gestandaardiseerde Haagse oplossingen is gekozen. De richtlijnen in het HOR zijn om deze reden uitgewerkt naar drie niveaus: ‘wat’, ‘waarom’ en ‘hoe’. De niveaus zijn tevens geografisch gekoppeld aan de twee kwaliteitsstandaarden ‘residentiekwaliteit’ en ‘hofstadkwaliteit - het ‘waar’.

1. Wat

   In een gebiedende wijze beschrijven we in de eerste plaats ‘wat' de gemeente Den Haag belangrijk vindt. De ‘wat-vraag’ is zo beschreven dat het initiatiefnemers, ontwerpers en planvoorbereiders vraagt om met een concrete actie te komen. Met de bewuste beknopte ‘wat-vragen’ hebben we per planfase een overzichtelijke checklist



2. Waarom

   De ‘wat-vragen’ worden op een tweede niveau van het 'waarom’ toegelicht. We motiveren hier waarom aandacht wordt gevraagd voor een bepaald onderwerp. Het kan gaan om een beknopte toelichting van vastgestelde Haagse beleidsuitgangspunten of landelijk beleid. Ook kan het gaan om een uitleg waarom bepaalde oplossingen naar ervaring van de gemeente in de praktijk niet goed werken. Indien er gestandaardiseerde Haagse oplossingen worden beschreven wordt bij het ‘waarom’ ook beschreven waarom er voor deze oplossing wordt gekozen.



3. Hoe

   Op het derde niveau van het ‘hoe’ volgen gedetailleerde toelichtingen van mogelijke oplossingen en te volgen werkwijzen. Bij veel van deze toelichtingen zijn verwijzingen opgenomen naar bijlagen, met bijvoorbeeld profieltekeningen, standaardoplossingen, illustraties, sortimentslijsten, bestaande beleidsnota's en zelfstandig te lezen bijlagen. Deze bijlagen zijn direct benaderbaar op een server van de gemeente Den Haag.



4. Waar

   Het HOR kent twee kwaliteitsstandaarden: (1) residentiekwaliteit en (2) hofstadkwaliteit. In elk deelgebied van Den Haag geldt één van deze kwaliteitsstandaarden. De richtlijnen zijn gekoppeld aan de gebiedstypering, Gebruikers kunnen via de stadskaart een specifiek projectgebied intekenen en de voor dat gebied geldende richtlijnen filteren. Daarnaast heeft de stadskaart een ‘signaleringsfunctie’. Mocht in het gebied bijvoorbeeld hittestress aan de orde zijn dan krijg je hierover een melding.

Afwijken van richtlijnen?

Het HOR geeft richtlijnen hoe de openbare ruimte moet worden ingericht. Ontwerpen blijft altijd maatwerk. Indien zich situaties voordoen waarbij gegronde redenen zijn om van de richtlijnen af te wijken, dienen deze te worden voorgelegd aan de Stuurgroep Openbare Ruimte (StOR). De StOR maakt de afweging tussen de inrichting en het beheer en neemt in dat geval een beslissing. Bij ingrijpende zaken wordt deze keuze voorgelegd aan het college van Burgemeester & Wethouders (B&W).

Over het HOR 2021

Met deze nieuwe digitale, webgebaseerde online omgeving kun je richtlijnen voor de Haagse openbare ruimte op een interactievere wijze benaderen. Hiermee is aan een lang gekoesterde wens voldaan. Om alle gebruikers van het handboek te kunnen bereiken en e inhoud op een gebruiksvriendelijke manier kan worden geraadpleegd. Het is een omgeving die een stap zet in een ontwikkelingsproces naar een nog verdergaande vernieuwing en digitalisering.

Ruimte bieden waar het kan, oplossingen voorschrijven waar het moet.

Drie niveaus

Alle richtlijnen zijn uitgewerkt naar 3 niveaus: ‘wat’, ‘waarom’ en ‘hoe’. Het HOR benoemt aandachtspunten die belangrijk zijn voor een goed functionerende en beheersbare openbare ruimte, maar schrijft alleen daar waar nodig Haagse oplossingen voor. Ruimte bieden waar het kan, oplossingen voorschrijven waar het moet. Het HOR benoemt in de eerste plaats ‘wat' het aandachtspunt is en de motivatie ‘waarom’ dat zo belangrijk is. De initiatiefnemers en plannenmakers worden uitgenodigd hier creatief in mee te denken. Het ‘hoe’ geeft de concretere inhoudelijke en/of procesmatige eisen weer. De niveaus zijn tevens geografisch gekoppeld aan de twee kwaliteitsstandaarden ‘residentiekwaliteit’ en ‘hofstadkwaliteit - het ‘waar’.

Richtlijnen per planfase

Elke richtlijn is gekoppeld aan een specifieke fase in het planproces van de (her)ontwikkeling van Haagse openbare ruimte. Het HOR biedt voor elke afzonderlijke planfase een concrete checklist waarin alle voor die fase relevante richtlijnen zijn samengevat. Op deze manier geeft het HOR een praktische handreiking voor de begeleiding van een (her)inrichtingsproject in de Haagse openbare ruimte.

Nieuwe thema’s

Het HOR is in de basis inhoudelijk op orde gebracht en wordt voortdurend geactualiseerd. Wat daarnaast de nodige aandacht vraagt, zijn actuele thema’s die tot nu toe nog niet beleidsmatig in het HOR zijn vertaald tot concrete richtlijnen voor ontwerp, uitvoering en beheer. Het gaat hierbij om de volgende thema’s: klimaatadaptatie, mobiliteitstransitie, ondergrond, circulaire economie, sociale inclusie, gezondheid, verdichting en biodiversiteit/natuurinclusief. Daar waar een thema beleidsmatig is vastgesteld zal het thema verder worden opgepakt en verankerd in het HOR.